Kociewie to piękna kraina na północy Polski. Nie wielu o niej słyszało, a przecież każdego roku, 10 lutego, obchodzony jest tam Światowy Dzień Kociewia.
Gdzie to?
To etniczno-kulturowy region Pomorza Gdańskiego, położony na lewym brzegu Wisły w dorzeczu Wdy i Wierzycy i we wschodniej części Borów Tucholskich. Kociewie leży nad trzema rzekami – Wierzycą, Wdą i Dolną Wisłą. Zamieszkuje go ok. 340 tysięcy mieszkańców. Zajmuje około 3,5 tysiąca kilometrów kwadratowych na pograniczu dwóch województw. W województwie pomorskim są to w całości powiaty starogardzki i tczewski oraz fragmenty powiatów: gdańskiego, kościerskiego i chojnickiego, a w województwie kujawsko-pomorskim – spora część powiatu świeckiego oraz fragment powiatu tucholskiego.
Na Pomorzu trwała wojna francusko-pruska. Oddziały polskie walczyły przeciwko zaborcy. Podpułkownik Józef Hurtig raportował Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu, że wysyła „patrol ku Gociewiu”. Ten właśnie fragment oficerskiego listu z 10 lutego 1807 r., wysłany z Nowego nad Wisłą, jest pierwszym historycznym zapisem nazwy regionu Kociewie. Na pamiątkę tego wydarzenia, w 2007 r. ustanowiono dzień 10 lutego Światowym Dniem Kociewia.
Grupy etniczne
Spośród Kociewiaków wyróżniano następujące grupy etniczne:
- Lasacy – w Borach Tucholskich
- Feteracy – z okolic Pelplina
- Górale – zamieszkujący wyżynne obszary w północnej części regionu
- Piaskarze – w okolicach Śliwic
- Olędracy – zamieszkujący nad Wisłą
- Samburczycy – z okolic Tczewa.
Większość tych grup odnotowywana była jednak incydentalnie, przy okazji badań Kociewia w pierwszej połowie XX wieku. Niektóre nazwy, jak Samburczycy, były od razu uznawane za przypadkowe (o czym pisała „odkrywczyni” tej nazwy prof. Zofia Stamirowska). Dziś poza określeniem „Lasacy”, pozostałe nazwy nie funkcjonują.
Zamki krzyżackie
Na Kociewiu znajdują się trzy fortyfikacje pokrzyżackie w miejscowościach Świecie, Nowe i Gniew. Nad regionem góruje pocysterski zabytek architektury – bazylika katedralna i Muzeum Diecezjalne w Pelplinie z jedynym w Polsce egzemplarzem Biblii Gutenberga. Na uwagę zasługują też Tczew z zabytkowymi mostami starszymi niż wieża Eiffla w Paryżu i Starogard Gdański – stolica Kociewia.
Bory Tucholskie
To jeden z największych kompleksów borów sosnowych w Polsce. Zajmuje ok. 3 tys. km² sandru w dorzeczu Brdy i Wdy oraz Równiny Tucholskiej i Równiny Charzykowskiej. Od lasów tych wziął nazwę również mezoregion fizycznogeograficzny Bory Tucholskie znajdujący się we wschodniej części kompleksu oraz szereg powierzchniowych form ochrony przyrody: park narodowy, rezerwat biosfery, obszar Natura 2000, a także leśny kompleks promocyjny. Bory Tucholskie dały również nazwy jednostkom różnych systemów podziału geobotanicznego, np. okręg Borów Tucholskich w systemie Szafera i Zarzyckiego lub dzielnica Borów Tucholskich w systemie Mroczkiewicza.
Miasta na Kociewiu
Miasta Kociewia zaskakują wielością zabytków, soczystą zielenią, otwartymi i serdecznymi mieszkańcami. Przyjmuje się, że stolicą regionu jest Starogard Gdański. Będąc tam warto skorzystać z trasy turystycznej „Korona i krzyż”, która obejmuje 13 najważniejszych atrakcji miasta (m.in. mury obronne, historyczny rynek, pałac Wicherta). Nie sposób również ominąć Tczewa, w którym na każdym kroku czuć przeszłość, rozmach ówczesnych architektów i budowniczych. Wystarczy udać się na most drogowy zaprojektowany przez Carla Lentze.
Most w Tczewie zbudowano w latach 1851–1857, jako obiekt drogowo-kolejowy. Wtedy był najdłuższym mostem w Europie. Ma 1052 m długości, posiada charakterystyczne wieże. W 2004 r. został uznany przez American Society of Civil Engineers, jako pierwszy obiekt w Polsce, za Międzynarodowy Zabytek Inżynierii. Stanowi najkrótszą drogę łączącą gminy żuławskie z Tczewem.
Świecie położone jest u ujścia rzeki Wdy do Wisły, w miejscu, gdzie wysoczyzna morenowa stromo opada w kierunku rzeki. Taka lokalizacja przywodzi na myśl miasto położone na terenach górskich. Wizytówką miasta jest zamek krzyżaczki z najbardziej charakterystycznym elementem, wieżą odchyloną o 106 cm od pionu, mającą 34,75 m wysokości.
Warto również zwiedzić owiane legendą oraz mgłą tajemnic zamkowe wnętrza. Surowe mury, panująca w nich cisza oraz półmrok rozpalają wyobraźnię i pozwalają poczuć atmosferę minionych wieków. Atrakcyjności tworzącego oryginalną scenerię założenia dopełniają stali mieszkańcy piwnic – nietoperze, ekspozycje historyczno-edukacyjne (m.in. repliki zbroi rycerskich, maszyn oblężniczych, broni białej i palnej), imprezy kulturalne (wernisaże, koncerty, projekcje filmowe, performance, spotkania poetyckie, imprezy astronomiczne), sportowe (zawody biegowe, wyścigi rowerowe, rajd enduro), autorskie wystawy czasowe (współczesne malarstwo, rzeźba, grafika, rysunek, performance, fotografia), działania edukacyjno-popularyzatorskie (spacery tematyczne, warsztaty archeologiczne i astronomiczne, konkursy historyczne, lekcje historii oraz regionalizmu, szkolenia), a także imprezy plenerowe (festiwal muzyczny, inscenizacje historyczne, turnieje rycerskie, popisy kuglarzy, spektakle typu światło i dźwięk, festyny, zloty motocyklowe oraz samochodów zabytkowych i terenowych).
Kolejnym miastem Kociewia jest Gniew, które jest usytuowane na wysokiej skarpie u ujścia Wierzycy do Wisły, wzdłuż jej zachodniego brzegu. Znajdują się tam pozostałości murów obronnych, Pałac Marysieńki zbudowany przez Jana Sobieskiego, Gotycki kościół parafialny pw. św. Mikołaja, a także Zamek krzyżaczki, w którym odbywają się liczne turnieje rycerskie, pokazy i spektakle. W komnatach urządzono pokoje hotelowe, które dają gościom niepowtarzalną okazję do wczucia się w zamierzchłe czasy.
Jeżeli Wam jeszcze mało, to czekają inne miejscowości, równie urokliwie, skrywające wiele tajemnic i pięknych miejsc do zwiedzania. Wymienić tu należy Pelpin, Skarszewy, Owidz, Osiek, Kasparus i Długie.
